دستگاه اگزایمر یکی از ابزارهای پیشرفته در فناوری لیزر است که در بسیاری از صنایع و علوم، از پزشکی گرفته تا تولید نیمه‌رساناها، کاربرد دارد. این دستگاه بر اساس تولید اشعه لیزری با طول موج کوتاه عمل می‌کند و از نظر عملکرد و کارایی، قابلیت‌های بی‌نظیری را ارائه می‌دهد. در ادامه به بررسی ساختار، عملکرد و کاربردهای این دستگاه می‌پردازیم.

ساختار و عملکرد

دستگاه اگزایمر لیزر از یک محیط گازی شامل ترکیبات نجیب و هالوژن (مانند آرگون، فلورین یا زنون) استفاده می‌کند. این ترکیبات در شرایط خاصی، از جمله تحت تاثیر میدان الکتریکی قوی، به حالت پلاسمایی وارد شده و پرتو لیزر تولید می‌کنند. نام “اگزایمر” از عبارت “dimer excited” گرفته شده است که به حالتی اشاره دارد که اتم‌ها در حالت تحریک‌شده با یکدیگر پیوند می‌یابند و به تولید فوتون‌های پرانرژی منجر می‌شوند.

لیزرهای اگزایمر معمولاً در محدوده طول موج فرابنفش (UV) کار می‌کنند، که ویژگی خاص این دستگاه محسوب می‌شود. طول موج کوتاه این پرتوها امکان دستیابی به دقت و وضوح بالا در برش‌ها و حکاکی‌ها را فراهم می‌کند. به دلیل قدرت بالا و قابلیت تمرکز بسیار دقیق، این نوع لیزر برای کاربردهایی که به دقت و حساسیت بالایی نیاز دارند، مناسب است.

کاربردهای پزشکی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای دستگاه اگزایمر، در علم پزشکی است. در عمل‌های جراحی چشم، به ویژه در روش‌های اصلاح عیوب انکساری مانند لیزیک و PRK، از این دستگاه برای تغییر شکل قرنیه استفاده می‌شود.

علاوه بر این، از لیزر اگزایمر برای درمان بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس و ویتیلیگو نیز استفاده می‌شود. اشعه فرابنفش تولید شده توسط این دستگاه می‌تواند به تنظیم سیستم ایمنی بدن و کاهش علائم بیماری‌های پوستی کمک کند.

دستگاه‌های ليزر  اگزایمر 308 نانومتر در درماتولوژی

دستگاه‌های اگزايمر 308 نانومتری نور UVB با باند باریک را تولید می‌کنند، که دقیقاً در طول موج 308 نانومتر است و برای فتوتراپی هدفمند در بیماری‌های پوستی بسیار مؤثر است. این دستگاه‌ها عمدتاً برای درمان بیماری‌های موضعی پوست استفاده می‌شوند و باعث کاهش آسیب به پوست سالم اطراف و کاهش زمان درمان می‌شوند.

چگونگی تولید طول موج 308 نانومتر:

طول موج 308 نانومتر از طریق لیزر اکسایمر یا لامپ اکسایمر تولید می‌شود،براي توليد ليزر اكسايمر ٣٠٨ nm  از ترکیب گاز نجیب (مانند زنون) و یک گاز هالوژن (مانند کلر یا فلورین) تحت ولتاژ بالا استفاده مي شود.

• این ترکیب یک مولکول ناپایدار به نام “اکسایمر” ایجاد می‌کند که با بازگشت به حالت پایه، نور UV با طول موج 308 نانومتر منتشر می‌کند.

 کاربرد و اثربخشی در درماتولوژی:

دستگاه‌های اگزايمر 308 نانومتری عمدتاً برای درمان بیماری‌های پوستی موضعی و مقاوم به درمان استفاده می‌شوند، از جمله:

 1- پسوریازیس:

• برای پلاک‌های کوچک و مقاوم مؤثر است. نور UVB با هدف قرار دادن DNA سلول‌های پوستی، آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی) در کراتینوسیت‌های بیش‌فعال را القا می‌کند. باعث کاهش التهاب و کنترل رشد سلول‌های پوستی می‌شود. این روش به دلیل هدف‌گیری دقیق، اثرات جانبی کمتری نسبت به درمان‌های سیستمیک دارد.

 2- ویتیلیگو:

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای دستگاه اگزایمر در درمان ویتیلیگو است ا شعه فرابنفش تولید شده توسط این دستگاه می‌تواند با تحریک ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولیدکننده رنگدانه)، به بازگشت رنگ طبیعی پوست کمک کند..

3-  درماتیت آتوپیک:

• التهاب را از طریق تعدیل فعالیت سلول‌های ایمنی کاهش می‌دهد.

 4- آلوپسی آره‌آتا:

• باعث تعدیل سیستم ایمنی شده و رشد مجدد مو را تحریک می‌کند.

 5- لیکن پلان، میکوز فونگوئید و سایر بیماری‌های پوستی موضعی:

• دارای اثرات ضدالتهابی و سرکوب ایمنی است.

مزایای دستگاه‌های اگزایمر 308 نانومتری:

1- دقت بالا در درمان

دستگاه اگزایمر توانایی تمرکز اشعه لیزری را تنها روی نواحی خاص دارد، بدون اینکه به بافت‌های سالم اطراف آسیب برساند. این ویژگی برای درمان ضایعات موضعی یا نواحی کوچک پوست ایده‌آل است.

2-عدم نیاز به داروهای سیستمیک

در بسیاری از موارد، استفاده از این دستگاه می‌تواند نیاز به داروهای خوراکی یا تزریقی را کاهش دهد، که معمولاً با عوارض جانبی همراه هستند. به همین دلیل، این روش برای بیماران حساس یا دارای مشکلات کبدی و کلیوی مناسب است.

3- سرعت درمان

جلسات درمان با اگزایمر معمولاً کوتاه است و نتایج درمانی در مدت زمان نسبتاً کوتاهی قابل مشاهده هستند. این ویژگی برای بیمارانی که به دنبال بهبودی سریع هستند، بسیار مفید است.

4- اثرگذاری در درمان نواحی سخت

این دستگاه در درمان نواحی سخت و مقاوم به درمان‌های مرسوم، مانند دست‌ها، پاها و پوست سر، اثربخشی بالایی دارد.

معایب:

1- نیاز به جلسات متعدد

بیماران معمولاً نیاز به چندین جلسه درمانی دارند تا نتایج بهینه حاصل شود. این موضوع ممکن است برای برخی افراد از نظر زمان و هزینه چالش‌برانگیز باشد.

2- احتمال عوارض جانبی موضعی

اگرچه لیزر اگزایمر نسبت به سایر روش‌ها عوارض کمتری دارد، اما احتمال بروز عوارضی مانند قرمزی، سوزش یا تورم در ناحیه درمان وجود دارد.

3- محدودیت در نواحی وسیع

این دستگاه برای درمان نواحی کوچک و موضعی پوست طراحی شده است و استفاده از آن برای درمان بیماری‌هایی که کل بدن را درگیر کرده‌اند، محدودیت دارد.

نتیجه‌گیری

دستگاه اگزایمر یکی از موثرترین ابزارهای لیزری در درمان بیماری‌های پوستی است که با دقت بالا و عوارض جانبی کم، تحولی در درماتولوژی ایجاد کرده است. کاربردهای گسترده این دستگاه، از درمان ویتیلیگو و پسوریازیس گرفته تا حذف لک‌های پوستی، نشان‌دهنده پتانسیل بالای آن در حوزه سلامت پوست است. با این حال، هزینه بالا و نیاز به جلسات مکرر از جمله محدودیت‌هایی است که باید در نظر گرفته شود. در نهایت، این روش می‌تواند برای بیمارانی که به دنبال درمان‌های هدفمند و غیرتهاجمی هستند، گزینه‌ای ایده‌آل باشد.